Naturalne planowanie rodziny (NPR) to taki sposób praktykowania odpowiedzialnego rodzicielstwa, na który składają się dwa elementy: systematyczna obserwacja objawów płodności i ich interpretacja (wyznaczenie w cyklu kobiecym: fazy niepłodności przedowulacyjnej, fazy płodności, fazy niepłodności poowulacyjnej) oraz dostosowanie współżycia do tak rozpoznanego rytmu płodności — stosownie do planów prokreacyjnych małżonków. Zatem jeśli pragną oni dziecka, wówczas mogą wybrać czas najbardziej temu sprzyjający, a jeżeli nie planują poczęcia, zachowują w okresach płodności wstrzemięźliwość seksualną, nie podejmując kontaktów genitalnych.

Naturalne planowanie rodziny zakłada zatem samokontrolę, umiejętność świadomego „gospodarowania” płodnością i wzbogaca zwykłą metodę diagnostyczną o swoistą wartość dodaną, jaką jest moralny wymiar postępowania małżonków, kierujących się pragnieniem poszanowania Bożego, naturalnego, ekologicznego porządku w dziedzinie płodności oraz wzajemną miłością i odpowiedzialnością.

NPR  to cały styl życia, skoncentrowany wokół pozytywnego podejścia do seksualności, płodności i otwartości na życie. Zakłada, że posiadanie dzieci jest nierozerwalnie złączone z miłością małżeńską, której wyrazem jest również akt seksualny.

Jednym z elementów, które mu służą, są metody rozpoznawania płodności. Polegają one na systematycznym prowadzeniu obserwacji objawów płodności oraz ich odpowiednim zapisywaniu i interpretacji. Obserwując cykl miesiączkowy kobiety, można poznać rytm płodności i wyznaczyć dni, w których współżycie małżonków może wiązać się z poczęciem dziecka.

NPR zakłada samoświadomość i samokontrolę, a także umiejętność „gospodarowania” płodnością. Jest sposobem praktykowania odpowiedzialnego rodzicielstwa, a także wyrazem poszanowania naturalnego porządku w dziedzinie płodności i wzajemnej miłości.

Wieloletnie badania naukowe potwierdzają miarodajność samoobserwacji wskaźników płodności – sygnałów związanych z zachodzącymi w organizmie kobiety procesami hormonalnymi, regulującymi cykliczną płodność.

Wskaźnikami tymi są:

• śluz wytwarzany przez szyjkę macicy
• podstawowa temperatura ciała
• szyjka macicy

Te wskaźniki płodności nazywamy podstawowymi (głównymi), ponieważ może je obserwować każda kobieta , w każdym cyklu miesiączkowym. Czasami można zaobserwować także dodatkowe wskaźniki płodności, które pomogą w interpretacji fazy cyklu np. ból owulacyjny, plamienie czy krwawienie okołoowulacyjne.

Metody NPR możemy podzielić na dwie grupy, ze względu na ilość wskaźników używanych do interpretacji płodności

• jednowskaźnikowe
• wielowskaźnikowe

 
I. METODY JEDNOWSKAŹNIKOWE

• Metoda Owulacji Billingsa, opracowana przez małżeństwo lekarzy Johna i Evelyn Billingsów, opierająca się na obserwacji śluzu szyjkowego
• Model Creightona stosowana w NaProTechnologii, opierająca się na wystandaryzowanej obserwacji śluzu szyjkowego
• Metoda termiczna ścisła, opierająca się na interpretacji podstawowej temperatury ciała. Dziś rzadko stosowana

 
II. METODY WIELOWSKAŹNIKOWE

Przy interpretacji faz płodności opierają się przynajmniej na dwóch wskaźnikach: śluzie szyjkowym, podstawowej temperaturze ciała, a także na szyjce macicy .

• Metoda Objawowo – Termiczna Podwójnego Sprawdzenia zwana popularnie „metodą angielską
• Metoda Rotzera opracowana w latach 50 XX wieku przez austriackiego lekarza ginekologa Josefa Rotzerao
• Metoda Kippleyów propagowana przez amerykańskie małżeństwo Johna i Sheilę Kippleyów i założone przez nich stowarzyszenie The Couple to Couple League, posiadające w Polsce swój odpowiednik Liga Małżeństwo Małżeństwu
• Metoda Objawowo – Termiczna opracowana przez nestorkę polskiego NPR-u dr Teresę Kramarek tzw. metoda polska