Duszpasterstwo trzeźwości

 sytuacji radykalnego zagrożenia samych podstaw człowieczeństwa jakim jest nadużywanie alkoholu i choroba alkoholowa, cnota trzeźwości jest jedną z podstawowych wartości ludzkich, a jednocześnie jedną z podstawowych cnót teologicznych. Brak trzeźwości nie tylko uniemożliwia życie odpowiedzialne i realizację chrześcijańskiego powołania. Uniemożliwia zachowanie i ochronę jakiejkolwiek cnoty. Cnota trzeźwości oznacza abstynencję lub spożywanie alkoholu w symbolicznych ilościach. Interpretując biblijne wypowiedzi na temat cnoty trzeźwości i spożywania alkoholu, trzeba pamiętać, że Pismo Święte nie zna wysokoprocentowych napojów alkoholowych. Wino spożywano zwykle z wodą, a ponadto istniała gradacja win. Po mocniejszym podawano słabsze, aby nie dopuszczać do upijania się. Cnota trzeźwości nie wyklucza zatem umiarkowanego picia, „Wino dla ludzi jest życiem, jeśli pić je będziesz w miarę. Udręczeniem dla duszy jest wino pite w nadmiernej ilości” (Syr 31, 27-29) „Uważajcie na siebie, aby wasze serca nie było ociężałe wskutek pijaństwa” (Łk 21, 34). Pismo święte nie traktuje wina jako rzeczy złej samej w sobie, ale nawołuje do umiarkowania i czujności. Podobnie wypowiada się św. Jan Chryzostom: „Niektórzy zobaczywszy zachowujących się nieprzyzwoicie pijaków, nie ganią ich lecz owoc dany przez Boga. Mówią: niech nie będzie wina! Powiedzmy im raczej: niech nie będzie pijaństwa! Wino bowiem jest dziełem Boga, a pijaństwo dziełem diabła. Nie wino stwarza pijaństwo, lecz niepowściągliwość” (Homilia na słowa: Wina po trosze używaj).

oza wymienionymi przypadkami, abstynencja od alkoholu nie jest obowiązkową formą zachowania cnoty trzeźwości ze strony ludzi dorosłych. Jest natomiast bardzo cennym darem danego człowieka dla samego siebie i dla innych ludzi. Jest to dar szczególnie cenny i potrzebny ze strony wychowawców. Do daru abstynencji są zaproszeni wszyscy wychowawcy, a więc rodzice, księża osoby konsekrowane, nauczyciele. Niezwykle cenny i potrzebny jest także dar abstynencji ze strony bliskich krewnych osoby uzależnionej, począwszy od współmałżonka. Trzeba podkreślić, że dar abstynencji jest w pełni dojrzały, gdy płynie z miłości do ludzi, a nie z nienawiści do alkoholu. W tym kontekście można powiedzieć, że sięganie po alkohol w symbolicznych ilościach jest zwyczajną drogą chrześcijańskiej cnoty trzeźwości. Dar abstynencji ze strony dorosłych to droga prorocka. To droga świadectwa. To droga wyjątkowej troski o trzeźwość własną i bliźniego. To także droga wyjątkowo obecnie potrzebna.

nota trzeźwości w wymiarze teologicznym, to jednak coś więcej niż tylko abstynencja czy nie nadużywanie alkoholu. To nie tylko trzeźwość w sensie fizycznym, materialnym. To także trzeźwość w sensie intelektualnym i duchowym. Można bowiem nie sięgać po alkohol, a mieć zaburzony sposób myślenia i zaburzoną duchowość. Człowiek trzeźwy to zatem ktoś kto czuwa nad uczciwością rzetelnością i roztropnością swego myślenia. „Dlatego przepasawszy biodra swego umysłu bądźcie trzeźwi” (1P 1, 13). Człowiek trzeźwy to ktoś, kto czuwa nad całym swoim życiem i wnętrzem, nad szlachetnością i świętością swego serca i swego działania: „My zaś, którzy do dnia należymy, bądźmy trzeźwi, odziani w pancerz wiary i miłości oraz hełm nadziei zbawienia” (1Tes 5,6)

obrze zorganizowana i skuteczna troska o trzeźwość wymaga wypracowania precyzyjnej, pogłębionej koncepcji duszpasterstwa trzeźwości. Błędem najczęstszym w tej dziedzinie jest utożsamianie duszpasterstwa trzeźwości z duszpasterstwem alkoholików. Uleganie takiemu błędowi prowadzi do bardzo zawężonej koncepcji duszpasterstwa trzeźwości oraz sugeruje, że w tych środowiskach, w  których nie mamy do czynienia z ludźmi uzależnionymi, duszpasterstwo trzeźwości jest zbędne. Tymczasem duszpasterstwo alkoholików to jeden z wymiarów duszpasterstwa trzeźwości. Jest to oczywiście wymiar istotny, bo uzależnieni i ich najbliżsi przeżywają dramatyczny kryzys, a do takich ludzi i środowisk Chrystus posyła kapłanów w pierwszej kolejności.

uszpasterstwo trzeźwości to troska o upowszechnianie i zachowywanie cnoty trzeźwości przez wszystkich wierzących. Jest to zatem działalność, która zalicza się do duszpasterstwa ogólnego, czyli aktualnego we wszystkich czasach i środowiskach oraz będąca obowiązkiem każdego kapłana. Natomiast duszpasterstwo alkoholików to opieka duszpasterska skierowana bezpośrednio do ludzi uzależnionych oraz do ich współcierpiących rodzin. Opieka ta wymaga specjalistycznych kompetencji, zwłaszcza z zakresu psychologii oraz terapii uzależnienia i współuzależnienia. Z tego powodu duszpasterstwo trzeźwości jest zaliczane do duszpasterstwa specjalistycznego i wymaga dodatkowej, specjalistycznej formacji duszpasterzy.

Podstawowe  formy  pracy  duszpasterstwa  trzeźwości

1. Modlitwy i nabożeństwa

• tydzień modlitw o trzeźwość – przeprowadzany od kilkudziesięciu lat na początku Wielkiego Postu. Materiały do przeprowadzenia tego tygodnia znajdują się w Vademecum Duszpasterstwa Trzeźwości przesłanym na parafie,
• comiesięczne Msze święte lub inne nabożeństwa w intencji trzeźwości. Zachęcamy, aby w każdej parafii wprowadzić takie nabożeństwo w stałym terminie. Do nabożeństw można wykorzystać podręcznik wydany przez O. Kapucynów w Zakroczymiu,
• comiesięczne Msze święte lub inne nabożeństwa w intencji trzeźwości. Zachęcamy, aby w każdej parafii wprowadzić takie nabożeństwo w stałym terminie. Do nabożeństw można wykorzystać podręcznik wydany przez O. Kapucynów w Zakroczymiu.

2. Zachęta do podjęcia abstynencji jako ekspiacji za grzechy pijaństwa i jako prośby o trzeźwość

• na całe życie
• na całe życie
• w okresach liturgicznych post, adwent, miesiąc sierpień

3. Deklaracja abstynencji może być wpisana do parafialnej księgi trzeźwości. Składana w sposób uroczysty lub prywatny.

4. Formowanie u dzieci i młodzieży postaw abstynenckich podczas przygotowania do pierwszej Komunii świętej i bierzmowania oraz w ramach młodzieżowych ruchów i stowarzyszeń.

5. Dyżury specjalistów z zakresu rozwiązywania problemów alkoholowych.w ramach poradnictwa parafialnego.

6. Tworzenie parafialnych świetlic wychowawczych dla dzieci i młodzieży. Można zwracać się do gmin z prośbą o sfinansowanie wyposażenia świetlicy oraz sfinansowanie stałego etatu psychologa lub pedagoga. Gminy mają na to fundusze w ramach ustawowego obowiązku rozwiązywanie problemów alkoholowych i wychowania w trzeźwości na swoim terenie.

7. Tworzenie parafialnych wspólnot trzeźwościowych gromadzących animatorów pracy trzeźwościowej na parafii, współpraca z ruchami samopomocowymi.

8. Włączanie do programu kursu przedmałżeńskiego spotkania ze specjalistą z zakresu uzależnień i rozwiązywania problemów alkoholowych lub przedstawicielami grup trzeźwościowych.

9. Propagowanie trzeźwości jako cnoty chrześcijańskiej w kazaniach i przy sprawowaniu i przygotowaniu do sakramentów świętych. Zachęta by spotkania rodzinne związane z uroczystościami religijnymi były przeżywane bez alkoholu.

10. Organizowania wesel bezalkoholowych – istnieją zespoły, które takie wesela mogą przeprowadzić.

11. Przygotowanie animatorów pracy trzeźwościowej. Przygotowanie odbywa się w ramach Studium Duszpasterstwa Trzeźwości w Archidiecezji Krakowskiej.

12. W ramach istniejących wspólnot parafialnych przeprowadzanie spotkań nt. uzależnień i rozwiązywania problemów.

W parafialnych wspólnotach wiele osób ma w rodzinie pijących.

Ks. Marek Dziewiecki

Alkoholizm w rodzinie

o choroba wszystkich jej członków. Może pić jedna osoba, a cierpi każdy domownik. Najczęściej uzależnieni od alkoholu są mężczyźni – mężowie i ojcowie. Coraz częściej jednak, pod wpływem licznych stresów i frustracji, do kieliszka zaglądają kobiety i młodzież. Dramat zwykle zaczyna się od niewinnego piwka albo lampki wina na rozluźnienie przed snem. Czasem trudno uchwycić moment, w którym straciło się kontrolę nad piciem i popadło w nałóg.

Problem alkoholowy w rodzinie

lkoholizm to choroba, która polega na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Szacuje się, że ryzykownie nadużywa alkoholu około 16% polskiego społeczeństwa. Życie z alkoholikiem wiąże się ze stanem permanentnego napięcia i przeciążenia emocjonalnego. Alkohol w rodzinie pociąga za sobą inne formy patologii, np. pojawia się przemoc seksualna, przemoc fizyczna, agresja, problemy finansowe, przemoc psychiczna w domu, problemy w kontaktach z ludźmi, problemy z prawem itp.

adużywanie alkoholu przez jednego z domowników wywołuje u pozostałych członków rodziny strach, lęk, gniew, smutek, napięcie, wstyd, upokorzenie. Strach i lęk wynikają nie tylko z konkretnych i powtarzających się zagrożeń, ale wiążą się też z rozpadem systemu więzi i oparcia, który powinien istnieć w domu rodzinnym i dawać członkom rodziny poczucie bezpieczeństwa. Nierzadko rysowane na sesjach terapeutycznych genogramy ukazują, że alkoholizm pojawia się cyklicznie w każdym pokoleniu w rodzinie. Schemat patologii picia powiela dziadek, ojciec, wujek, a potem dzieci. Synowie alkoholików na zasadzie modelowania sami uczą się pijaństwa, a córki wychowane w rodzinach, gdzie dominował alkohol, wykazują tendencję do wiązania się z mężczyznami ze skłonnością do alkoholizmu.

astawienie lękowe i ogólny kryzys zaufania często są przenoszone do kontaktów ze światem zewnętrznym. Alkoholizm w rodzinie wywołuje przede wszystkim gniew, wyrażany w bezpośrednich kontaktach lub tłumiony. Gniew jest pierwotnie adresowany do osoby uzależnionej od alkoholu, ale ponieważ wyrażenie go wobec niej jest z różnych powodów zablokowane, członkowie rodziny obdarzają nim siebie nawzajem lub skierowują przeciw światu zewnętrznemu.

zasami gniew zostaje przekierowany na samego siebie i może pojawić się autoagresja, negatywny stosunek do siebie, dręczenie i deprecjonowanie siebie. Choroba alkoholowa to także smutek, przygnębienie i rozpacz w wyniku wielu strat emocjonalnych i poczucia bezradności wobec rozpadu życia rodzinnego. Często pojawia się też wstyd przed tym, co dzieje się w „czterech ścianach” własnego domu. Wstyd skłania do czujnej obserwacji innych i samego siebie.

odzina z problemem alkoholowym czuje się napiętnowana, co wzbudza tendencję do unikania ludzi lub do sprawowania nieustannej kontroli nad sytuacjami, w których się znajduje. U wielu domowników pojawia się też poczucie krzywdy, które powstaje, gdy członek rodziny pod wpływem sytuacji domowych przeżywa dotkliwe cierpienia, poczucie bezsilności, bezradności, niesprawiedliwości i burzenia porządku osobistego. Poczucie krzywdy może trwale zapisać się w psychice i wywierać negatywny wpływ na całe życie skrzywdzonej osoby, np. powodując zaburzenia emocjonalne, stałe obciążenie emocjonalne, depresję, zespół stresu pourazowego PTSD, nerwice, dolegliwości somatyczne itp.

źródło: abcZdrowie.pl

Duszpasterz Trzeźwości Diecezji Opolskiej

Ks. Marcin Marsollek

Diecezjalna Poradnia Rodzinna – Duszpasterstwo Trzeźwości

Pl. Mickiewicza 1, 45-369 Opole

tel. 77 4425550, tel./fax 77 4425000

e-mail: poradniakat@interia.pl

strona internetowa: www.duszpasterstwo-trzezwosci.opole.opoka.org.pl